Η αυτολύπηση ως ιδεολογία

Του Ρωμανού Γεροδήμου, από "Για διάβασμα"

Δέκα ημέρες μετά τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, ενώ η Αθήνα είχε ήδη υποστεί μία ανυπολόγιστη (και, όπως φάνηκε εντέλει, μακροπρόθεσμη) καταστροφή, και ενώ οι ταραχές και τα επεισόδια εξαπλώνονταν σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, είχα κάνει την εκτίμηση ότι, παρά τις δομικές παθογένειες του ελληνικού κράτους και τη διαφαινόμενη κρίση σε τομείς όπως η οικονομία ή η παιδεία, η απάντηση στο «τι ακριβώς συνέβη» ήταν σχετικά απλή: η Ελλάδα ήταν ακυβέρνητη. Οι αρμόδιοι υπουργοί, οι Αρχές του κράτους, είχαν αποφασίσει να αφήσουν το κέντρο της Αθήνας στο έλεος όσων για οποιονδήποτε λόγο ήθελαν να καταστρέψουν, να κλέψουν, να κάψουν.

Σε αντίθεση με σύνθετες κοινωνιολογικές αναλύσεις που αιτιολογούσαν (και συχνά δικαιολογούσαν) τις ταραχές ως αποτέλεσμα ανεργίας, συστημικής διαφθοράς, εγκατάλειψης της νέας γενιάς, κρίσης αξιών κλπ. —και χωρίς σε καμία περίπτωση να αντικρούω την ύπαρξη τέτοιων προβλημάτων—, θεωρούσα και θεωρώ ότι ο Δεκέμβριος του 2008 σηματοδότησε την πλήρη κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού, ο οποίος είχε ήδη αφεθεί σε καθεστώς «αυτόματου πιλότου».

Οι ταραχές του 2008 αποτελούν μία εξαιρετικά κρίσιμη καμπή στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, η σημασία της οποίας θα γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρη όσο απομακρυνόμαστε από τα γεγονότα. Πέρα από τις υλικές ζημιές και τον αντίκτυπο στην τοπική και εθνική οικονομία, ένα κρίσιμο κομμάτι της κοινωνίας έχασε την όποια εμπιστοσύνη τού είχε απομείνει στη διαχειριστική ικανότητα του κράτους. Γνωρίζουμε επίσης ότι η εκτεταμένη αναρχία που επικράτησε δημιούργησε ζυμώσεις που έφεραν κοντά τρομοκρατικές οργανώσεις, οργανωμένο έγκλημα και κομμάτια του αναρχικού χώρου, με αποτέλεσμα τη στελεχιακή, οικονομική και υλική αιμοδότηση της εγχώριας τρομοκρατίας. Οι εξτρεμιστές μυρίστηκαν το αίμα ενός παραπαίοντος συστήματος.

Ωστόσο, η σημαντικότερη ίσως κληρονομιά του Δεκεμβρίου του 2008 ήταν η νομιμοποίηση και υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης ιδεολογίας αυτοθυματοποίησης και αυτολύπησης, η οποία θέλει το άτομο να είναι ένα αθώο και ανίσχυρο θύμα που συστηματικά εκμεταλλεύονται και βιάζουν σκοτεινές και διεφθαρμένες συστημικές δυνάμεις (οι πολιτικοί, τα κόμματα, ξένοι συνωμότες κλπ.). Η αντίληψη του εαυτού ως άμοιρου ευθυνών και η μετάθεση της ευθύνης στο Άλλο αποτελεί πανανθρώπινο εργαλείο διαχείρισης τραυματικών καταστάσεων. Ωστόσο, στην Ελλάδα η ιδεολογία αυτή χρησιμοποιήθηκε συστηματικά ως εργαλείο προπαγάνδας και πολιτικής κυριαρχίας. Δηλητηρίασε την πολιτική κουλτούρα και τη δημοκρατία μας επειδή δίχασε την κοινωνία σε καλούς και κακούς και έστρεψε τους πολίτες όχι μόνο ενάντια σε συγκεκριμένα φθαρμένα πρόσωπα ή θεσμούς αλλά και σε αφηρημένες έννοιες-θεμέλια της δημοκρατίας, όπως η αντιπροσώπευση, ο σεβασμός της άλλης άποψης, η ανοχή, η αξιοκρατία, η αριστεία.

Είναι σημαντικό —όχι για μία αφηρημένη ιστορική αλήθεια, αλλά για το ίδιο μας το μέλλον— να αναγνωρίσουμε και να παραδεχτούμε ότι η ιδεολογία αυτή προϋπήρχε του Δεκεμβρίου του 2008.  Έκανε ορατή την παρουσία της καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης και διάβρωσε τη ρητορική και τον λόγο όλων ανεξαιρέτως των κομμάτων. Καθρεφτίζοντας παθογενείς σχέσεις της ελληνικής οικογένειας, ο πολίτης ανέπτυξε μία σχέση αγάπης-μίσους και εξάρτησης-απόρριψης με το κράτος-πατερούλη. Μετά την κατάρρευση του μετριοπαθούς δικομματισμού και των πολιτισμικών δικλίδων ασφαλείας, ο λόγος της αγανάκτησης, της αυτοθυματοποίησης, της σύγκρουσης και της τιμωρίας βγήκε από το περιθώριο και μπήκε στις πλατείες, στην Βουλή και εντέλει στην κυβέρνηση.

Ένα περίπου χρόνο μετά τα γεγονότα του 2008 εκδόθηκε από τις Εκδόσεις Καστανιώτη το λεύκωμα «Ανησυχία», το οποίο επιμελήθηκαν ο Ευθύμιος Γουργουρής και ο Αλέξανδρος Κυριακόπουλος. Το βιβλίο είναι μία συλλογή υλικών (προκηρύξεις, αφίσες, πόστερ, φυλλάδια, φωτογραφίες, κείμενα) που κυκλοφόρησαν στο κέντρο της Αθήνας τις ημέρες των ταραχών. Αποτελεί ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο καταγραφής και κατανόησης ιδεών και συναισθημάτων. Θέλοντας να καταλάβω λίγο καλύτερα τα επιχειρήματα, τις αναφορές, τα ρητορικά και τα συναισθηματικά μέσα που χρησιμοποίησαν κάποιες από τις ομάδες που δραστηριοποιήθηκαν —και ειδικά το πώς αιτιολογούσαν τη βία που ασκούσαν—, ανέπτυξα μία μεθοδολογία κωδικοποίησης και ανάλυσης των κειμένων αυτών. [Η μελέτη αυτή δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Political Studies].

Από τον λαϊκισμό στη βία: ένας οδικός χάρτης

Μέσα από την ανάλυση φάνηκε αμέσως ότι ο λόγος των αναρχικών του 2008 είχε σημαντικές ομοιότητες με τον λαϊκιστικό λόγο όπως αυτός ορίζεται στην πολιτική επιστήμη, και συγκεκριμένα στα γραπτά του Cas Mudde. Ο διαχωρισμός ανάμεσα στους αθώους πολίτες και τη διεφθαρμένη ελίτ, ο μεσσιανισμός και η αυτόκλητη εκπροσώπηση των συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας είναι μερικά από τα θεμελιώδη στοιχεία του λαϊκισμού. Ταυτόχρονα, μέσα από τα κείμενα αυτά αιτιολογείται η βία —η βία προς τον δημόσιο χώρο, την ιδιωτική περιουσία, τις κρατικές Αρχές, τους ισχυρούς— ως εκδίκηση για τις πράξεις του συστήματος.
Ο λαϊκισμός συχνά θεωρείται αναπόφευκτο ή και αναπόσπαστο κομμάτι κάθε δημοκρατίας, δεδομένου ότι η κρατική εξουσία εδράζεται στη λαϊκή κυριαρχία. Ωστόσο, το πρόβλημα με τον λαϊκισμό είναι ότι εκμεταλλεύεται και καλλιεργεί τα πιο πρωτόγονα, τα πιο αγοραία ένστικτα της ανθρώπινης φύσης —τον φόβο του διαφορετικού, την αντίδραση, την εκδίκηση— και, αντί να ενδυναμώνει τον πολίτη, ουσιαστικά τού αφαιρεί τη δυνατότητα ανεξάρτητης σκέψης, ευθύνης, δράσης και κοινωνικής οργάνωσης.

Είναι προφανές ότι ο λαϊκισμός και ο εξτρεμισμός δεν είναι αποκλειστικώς ελληνικά φαινόμενα. Ειδικά τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ένταση του φαινομένου (αν και με παροδικές αυξομειώσεις) τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Ερμηνείες και αιτίες υπάρχουν πολλές — από την ανασφάλεια της παγκοσμιοποίησης μέχρι τις εντεινόμενες ανισότητες, από την υπερπληροφόρηση μέχρι την κατάρρευση μύθων και ιδεολογιών, από την περιπλοκότητα της σύγχρονης διακυβέρνησης  μέχρι την επαφή με τη σκληρή πραγματικότητα μετά από μία εκτεταμένη μεταπολεμική περίοδο ευημερίας και δικαιωμάτων. Το σίγουρο είναι ότι ο λαϊκισμός αποτυγχάνει, και αποτυγχάνει πάντα επειδή αυτοκαταστρέφεται — επειδή δηλαδή βασίζεται σε μία μη βιώσιμη, διχαστική και εντελώς αυτο-αντικρουόμενη θεώρηση της κοινωνίας.
Είναι μεγάλος ο πειρασμός να κατηγορήσει κάποιος συγκεκριμένα πρόσωπα και φορείς της λαϊκιστικής ιδεολογίας για τα όσα συνέβησαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, ειδικά όταν αυτή η ρητορική συνοδεύτηκε από πράξεις λεκτικής ή σωματικής βίας. Ωστόσο, και χωρίς να μειώνω σε καμία περίπτωση την ευθύνη τους για όσα έγιναν και γίνονται, εάν έμαθα κάτι από αυτή τη μελέτη, αυτό είναι το ότι δεν πρέπει να πέφτουμε θύματα της ίδιας λαϊκιστικής και διχαστικής λογικής την οποία αποδομούμε.

Το σημαντικό ερώτημα τώρα είναι το πώς μία κοινωνία μαθαίνει από τα λάθη της για να κοιτάξει και προχωρήσει μπροστά μέσα στα πλαίσια του κράτους δικαίου και της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

O Γρηγορόπουλος και η Αγγελική της Μαρφίν

Του Ανδρέα Ζαμπούκα, από την liberal.gr

Είναι γνωστό πως τους ήρωες τους φτιάχνει η αφήγηση της ανάγκης. Η αφήγηση μιας «ολοκληρωτικής» διαδικασίας με την οποία θέλει να εκφραστεί η βούληση της μάζας. Κανείς ήρωας δεν είναι προσωπικός συνομιλητής μας. Κανείς δεν είναι ο ατομικός μας εμπνευστής που ξέχωρα από τους άλλους, μπορεί να κάνει κάτι για την ατομικότητά μας. Αντίθετα, ήρωας είναι αυτός που ξεσηκώνει τη συλλογικότητά και δένει τις κοινές μας πορείες σε κάθε προσπάθεια ή διεκδίκηση. Και κυρίως, ήρωας είναι όποιος συνειδητά θυσίασε κάτι σημαντικό, ακόμα και την ίδια του τη ζωή, για να διασώσει κάτι πιο σπουδαίο από τον εαυτό του.

Στη δική μας περίπτωση και με αφορμή τις «επαναστάσεις των πόλεων» που ζούμε εδώ και πολλά χρόνια, οι πρόσφατοι  «ήρωες» είναι ο Γρηγορόπουλος και οι τρεις νεκροί της Μαρφίν. Και περισσότερο τραγική, η έγκυος Αγγελική Παπαθανασοπούλου! Από τη μία η πανίσχυρη αριστερή «αφήγηση» έπλασε τον δικό της Αλέξη και από την άλλη η ανάγκη εξισορρόπησης της δίκαιης αφήγησης έθεσε ως σημείο αναφοράς τους νεκρούς της Μαρφίν.

Και στη μία και στην άλλη πλευρά δεν υπάρχουν ήρωες. Υπάρχουν μόνο αθώοι άνθρωποι που πέθαναν από τη διανοητική υστέρηση  κάποιων άλλων ανθρώπων. Στον μεν Γρηγορόπουλο βρέθηκε ένας ανίκανος αστυνομικός που δεν ήξερε να διαχειριστεί καταστάσεις. Στη δε Αγγελική μια μάζα βαρβάρων που νόμισαν ότι η καταστροφή μιας τράπεζας θα καταλύσει τον καπιταλισμό. Ο ένας πήγαινε μια εφηβική βόλτα στα Εξάρχεια και η άλλη βρισκόταν στη δουλειά της. Ούτε η ίδια αλλά ούτε και ο Γρηγορόπουλος είχαν σκεφτεί ότι πρέπει να θυσιάσουν τη ζωή τους για ένα μεγάλο ιδανικό. Κι αν σήμερα ζούσαν, υποθέτω ότι θα είχαν μία κανονική ζωή, όπως όλοι μας.

Υπάρχουν κάποιοι που επιμένουν να συντηρούν «παρελάσεις» και «επετείους». Κάποιοι που ξέρουν καλά ότι η αφέλεια όλων μας τρέφει την εξουσία και τον αμοραλισμό τους.

Το Μεγαλύτερο Σκάνδαλο της Μεταπολίτευσης

Του Δημήτρη Βλάχου, από την huffingtonpost.gr

Για πάρα πολλά χρόνια, ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας προσωπικά έκαναν πολιτική τους σημαία το διαρκές ξεπούλημα της χώρας. Από τις ιδιωτικοποιήσεις του ΟΤΕ και του ΟΛΠ επί Καραμανλή, μέχρι και την παραχώρηση των περιφερειακών αεροδρομίων πέρσι το φθινόπωρο, όλα τα βάφτιζαν ξεπούλημακαι προδοσία, λες και έπασχαν από ένα ιδιότυπο σύνδρομο Τουρέτ. Ανεξαρτήτως των όρων ή του τιμήματος, κάθε μα κάθε φορά που γινόταν ιδιωτικοποίηση, ο ΣΥΡΙΖΑ πρωτοστατούσε στις έντονες κοινωνικές αντιδράσεις με απίστευτη αμετροέπεια και διχαστική ρητορική, απειλώντας την εκάστοτε κυβέρνηση με λαϊκή οργή και ειδικά δικαστήρια. Το πολύ σκληρό λεξιλόγιο περί προδοσίας,πατριδοκαπηλίας, γενοκτονίας των μνημονίων, αποικιοκρατίας και άλλων πολλών αντίστοιχων αφορισμών αποτέλεσε καταλύτη για το μιθριδατισμό της κοινωνίας σε εκφράσεις και εκφάνσεις αθλιότητας.

Μέσα λοιπόν σε όλον αυτόν τον παροξυσμό των καταστροφικών και διχαστικών υπερβολών, έγινε εθνικό μας αφήγημα ότι κάθε ιδιωτικοποίηση είναι ξεπούλημα σε κερδοσκοπικά κοράκια που μας παίρνουν τα ασημικά για ένα κομμάτι ψωμί. Με τα χρόνια βέβαια συνηθίσαμε και πάψαμε να δίνουμε και πολλή σημασία στις υπερβολές, όπως το γνωστό ανέκδοτο με το λαγό και το λιοντάρι: λέμε και καμιά μαλ... να περνάει η ώρα. Ε λοιπόν, η ζωή κάνει άτιμους κύκλους, και η τραγική ειρωνεία (και πίστεψέ με, όπως θα δούμε παρακάτω είναι πάρα μα πάρα πολύ τραγική) είναι πως η ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών που έγινε την περασμένη εβδομάδα αποτελεί τον ορισμό του ξεπουλήματος σε κερδοσκοπικά κοράκια που μας παίρνουν τα ασημικά για ένα κομμάτι ψωμί. Και αυτό το πραγματικά σκανδαλώδες ξεπούλημα το έκανε ο Αλέξης Τσίπρας και η κυβέρνηση της Αριστεράς.

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά λοιπόν. Το 2013 η ελληνική κυβέρνηση (εμείς δηλαδή) δανείστηκε 25 δισ. για να συμμετέχει στην τότε ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων τραπεζών, και βρέθηκε να κατέχει το πλειοψηφικό πακέτο τους. Συγκεκριμένα, το 83.7% της Alpha, το 93.6% της Eurobank, το 84.4% της Εθνικής και το 81% της Πειραιώς. Το σκεπτικό αυτής της συμμετοχής ήταν να βάλει πλάτη το κράτος ώστε να ανακεφαλαιοποιηθούν επιτυχώς οι τράπεζες, και μόλις γυρνούσε η κατάσταση σε μια ομαλότητα, τότε να πουλούσε τις μετοχές που κατείχε σε ιδιώτες ώστε να αποπληρωθεί το δάνειο. Αυτήν την προσέγγιση είχαν ακολουθήσει με επιτυχία πολλές χώρες μετά την κρίση του 2008, όπως η ΗΠΑ με το πρόγραμμα TARP και το bailout της AIG,αγοράζοντας χαμηλά την ώρα του πανικού, βάζοντας φρένο στην απανωτή πτώση των αξιών και αποκομίζοντας τελικά κέρδη για τους φορολογούμενους όταν γύρισε ο μακροοικονομικός κύκλος.

Η τραγική μοίρα του Αλέξη Τσίπρα, μεταξύ πολλών άλλων, τον ανέδειξε ως το γνωστό μικρό βοσκόπουλο του Αισώπου, που κάθε βράδυ φώναζε λύκος.

Αυτό είχε γίνει ως ένα βαθμό και στην Ελλάδα, όταν το 2014 ήρθαν για πρώτη φορά μετά από χρόνια επενδυτές και συμμετείχαν μαζικά στις τότε αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών. Ναι μεν η τότε αξία των μετοχών που κατείχε το δημόσιο ήταν περίπου 18.5 δισ. (κάτω από την αρχική επένδυση των 25 δισ.), αλλά αυτό ήταν αναμενόμενο. Η εκτίμηση ήταν πως ο πρώτος γύρος ανακεφαλαιοποίησης από ιδιώτες θα σηματοδοτούσε την αρχή της εξόδου στις αγορές, ώστε σταδιακά, και όσο η οικονομία επέστρεφε στην ανάπτυξη από το 2015 (κάτι που πλέον αποδέχεται μέχρι και ο φετινός προϋπολογισμός του ΣΥΡΙΖΑ), το κράτος θα πουλούσε τις μετοχές του σε μεσοσταθμικά υψηλότερη τιμή από ότι τις αγόρασε.

Η εκτίμηση αυτή όμως ήρθε αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα: την Πρώτη Φορά Αριστερά του Αλέξη Τσίπρα και του Γιάννη Βαρουφάκη. Μετά τη μαζική φυγή καταθέσεων, το κλείσιμο των τραπεζών, τα Capital controls, την επιστροφή στην ύφεση, την τεράστια αύξηση των κόκκινων δανείων κλπ. η κατάσταση στις τράπεζες χειροτέρεψε δραματικά και επανήλθε η ανάγκη για νέα κεφάλαια. Η επιλογή που έθεσε η Τρόικα στην κυβέρνηση ήταν απλή: Ή θα γίνει κούρεμα καταθέσεων ή θα γίνει ανακεφαλαιοποίηση στις αγορές. Η κυβέρνηση ευλόγως επέλεξε το δεύτερο, κι εδώ γεννώνται μια σειρά από ερωτήματα για ζητήματα πραγματικά σκανδαλώδη.

Ας ξεκινήσουμε από το τίμημα για να κατανοήσουμε το μέγεθος της ζημιάς. Το 2013, η συμμετοχή του κράτους σε Εθνική, Πειραιώς, Alpha και Eurobank έγινε σε τιμές €4.29, €1.7, €0.44 και €1.54 ανά μετοχή αντίστοιχα. Η πώληση της προηγούμενης εβδομάδας έγινε στα €0.02, €0.003, €0.04 και €0.01. Από τα 25 δισ. που ήταν η αρχική επένδυση, η σημερινή αξία των μετοχών που κατέχει το κράτος είναι κάτω από 500 εκατομμύρια, δηλαδή πάνω από 98% απώλεια. Για να το βάλουμε σε μία σχετική κλίμακα, το κράτος συλλέγει από τον ΕΝΦΙΑ περίπου 2.5 δισ. το χρόνο. Δηλαδή θα πληρώνουμε για τα επόμενα 10 χρόνια ΕΝΦΙΑ μόνο και μόνο για να καλύψουμε τη ζημιά της ανακεφαλαιοποίησης!Και αυτή η κατρακύλα στο τίμημα οφείλεται μόνο εν μέρει στη γενικότερη πτώση των αξιών των τελευταίων μηνών. Για παράδειγμα, στις 2 Νοεμβρίου (πρώτη εργάσιμη του μήνα), η μετοχή της Εθνικής έκλεισε στα 73 λεπτά, και η αύξηση κεφαλαίου έγινε στα 2 λεπτά! Δηλαδή πτώση 97.26% σε λιγότερο από ένα μήνα! Αλλά ακόμη και την Πέμπτη, 19 Νοεμβρίου, ακριβώς πριν γίνει η ανακεφαλαιοποίηση, η μετοχή έκλεισε στα 32 λεπτά.

Γιατί λοιπόν έγινε η αύξηση στα 2 και όχι στα 32 ή έστω κάπου εκεί; Γιατί πιαστήκαμε τόσο κορόιδα;

Ο βασικός λόγος είναι ότι η κυβέρνηση έκανε δύο τραγικά και αδικαιολόγητα λάθη.Πρώτον, αποδέχτηκε να γίνει η ανακεφαλαιοποίηση άμεσα χωρίς κάποιο όριο στην τιμή ή πιθανότητα αναβολής της. Δεύτερον, αποδέχτηκε να μη συμμετέχουν στη διαδικασία ούτε το Δημόσιο ούτε οι εγχώριοι επενδυτές και μικροεπενδυτές, αλλά μόνο ξένοι. Έτσι, οι επίδοξοι διεθνείς αγοραστές είχαν το απόλυτο πλεονέκτημα. Αφού οι νέες μετοχές θα πήγαιναν αναγκαστικά σε αυτούς και μόνο, αρκούσε απλώς να βρεθεί το ελάχιστο τίμημα ανά μετοχή που θα ικανοποιούσε τον επιθυμητό στόχο συνολικών κεφαλαίων, αγοράζοντας αντίστοιχα πολύ μεγάλο αριθμό νέων μετοχών, με αποτέλεσμα σχεδόν να μηδενιστούν οι συμμετοχές των παλαιών μετόχων, συμπεριλαμβανομένου και του Ελληνικού Δημοσίου, από το share dilution. Αυτό σημαίνει πως, ακόμα και αν στο μέλλον ανέβουν οι τιμές των μετοχών, το Δημόσιο δε θα κερδίσει όσα έχασε λόγω ακριβώς αυτής της πολύ μειωμένης συμμετοχής.

Έτσι και έγινε λοιπόν, και οι ξένοι επενδυτές πλέον ελέγχουν την πλειοψηφία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος για μόλις 5 δισ. ευρώ. Και προσέξτε, ενώ πέρσι και πρόπερσι είχαν μπει στις τράπεζες κυρίως θεσμικοί μακροπρόθεσμοι και στρατηγικοί επενδυτές (οι λεγόμενοι real money investors), αυτή τη φορά μπήκαν κυρίως distressed και vulture hedge funds, επενδυτές δηλαδή που εξειδικεύονται στην αγορά πολύ υποτιμημένων και αφερέγγυων τίτλων σε πολύ χαμηλές αξίες με σκοπό τη γρήγορη απόσβεση της επένδυσής τους στην πρώτη άνοδο των τιμών. Στην κυριολεξία, δηλαδή, πρόκειται για τα όρνια των αγορών για τα οποία τόσα χρόνια μας προειδοποιούσε ο ΣΥΡΙΖΑ.

Έχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, αναρωτιέμαι: Είχε επίγνωση η κυβέρνηση ότι, αποδεχόμενη τους όρους που ανέφερα, το αποτέλεσμα θα ήταν η απαξίωση των παλιών μετόχων; Γιατί απέκλεισε τους εγχώριους μικρομετόχους, και γιατί δε συμμετείχε το Δημόσιο ώστε και το τελικό τίμημα να ήταν υψηλότερο αλλά και να διατηρούσε στα ίδια επίπεδα τη συμμετοχή του; Δεν πιστεύει η κυβέρνηση ότι στο μέλλον θα βελτιωθεί η κατάσταση ώστε να μπορούσε να αποβλέπει σε κέρδος από αυτή τη συμμετοχή; Οι ανάδοχες ξένες τράπεζες που ανέλαβαν τα βιβλία προσφορών δεν ενημέρωσαν την κυβέρνηση ότι είχε εκδηλωθεί ενδιαφέρον κυρίως από distressed funds, και αυτό σε πολύ χαμηλό τίμημα; Σίγουρα εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα του ελληνικού δημοσίου, ως όφειλαν; Ή μήπως ενημέρωσαν την κυβέρνηση, αλλά εκείνη ούτε που κατάλαβε; Γιατί έγινε η ανακεφαλαιοποίηση χωρίς να υπάρχει πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς; Θυμίζω πως ο πρώην Πρόεδρος της επιτροπής, Κώστας Μποτόπουλος, παραιτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου, και αντικαταστάθηκε μόλις χθες από το Χαράλαμπο Γκότση. Ποιοι είναι σήμερα οι νέοι μέτοχοι που αγόρασαν τις τράπεζες με τόση μεγάλη έκπτωση;

Τα παραπάνω ερωτήματα είναι καίρια και χρίζουν άμεσης απάντησης. Για να θέσουμε το ζήτημα στην προοπτική που του αξίζει, το σκάνδαλο των δομημένων ομολόγων αφορούσε τότε το ποσό των 200 εκατομμυρίων. Εδώ μιλάμε για 24.5 δισεκατομμύρια, τα οποία σίγουρα δεν μας περισσεύουν. Και το χειρότερο είναι πως, μέχρι στιγμής, η αντίδραση σε κάτι που κατά τη γνώμη μου αποτελεί το μεγαλύτερο σκάνδαλο της Μεταπολίτευσης είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η μεν Νέα Δημοκρατία ασχολείται με τα γαλλικά του Μεϊμαράκη στους συνυποψηφίους του, ενώ το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι συσκέπτονται αν θα δώσουν πολιτική στήριξη στο ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά, ο σύντροφος Πάνος σιωπά, καθισμένος αναπαυτικά στην καρέκλα του. Τα δε ΜΜΕ μετά βίας το ανέδειξαν, όταν υπό άλλες συνθήκες (και κυβερνήσεις) οι γνωστοί τηλευαγγελιστές των πρωινών εκπομπών θα είχαν αυτοπυρποληθεί στο Σύνταγμα. Και κάπως έτσι, χάσαμε τις τράπεζες μέσα απ' τα χέρια μας για εξευτελιστικό αντίτιμο και δεν άνοιξε ούτε μύτη.

Η τραγική μοίρα του Αλέξη Τσίπρα, μεταξύ πολλών άλλων, τον ανέδειξε ως το γνωστό μικρό βοσκόπουλο του Αισώπου, που κάθε βράδυ φώναζε λύκος. Μια ολόκληρη χώρα, ως άλλοι κάτοικοι του χωριού, τρέχαμε κάθε φορά που ακούγαμε τις φωνές για τα ξεπουλήματα, μέχρι που έγιναν κομμάτι της καθημερινής μας αφήγησης και έπαψαν να μας κάνουν την παραμικρή εντύπωση. Μέχρι τη μέρα που οι λύκοι ήρθαν, και ο Αλέξης Τσίπρας όχι μόνο δεν έβγαλε άχνα, αλλά τους άνοιξε ορθάνοιχτα την πόρτα ώστε να μπούνε ανενόχλητοι στο μαντρί. Τώρα που ανακαλύψαμε τι συνέβη, θα αντιδράσουμε;

Η συνωμοσία της μετριοκρατίας

Του Φώτη Γεωργελέ, από την athensvoice.gr

Αυτές τις μέρες, μερικές δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας που είχαν μετοχές των ελληνικών τραπεζών, είδαν την περιουσία τους να καταστρέφεται. Όχι να μειώνεται, όχι να «κουρεύεται», αλλά να διαγράφεται, να μηδενίζεται. Ο μεγαλύτερος χαμένος όμως ήταν ο μεγαλομέτοχος των τραπεζών, το ελληνικό δημόσιο, δηλαδή εμείς. Πριν από ενάμιση χρόνο, όταν η τότε κυβέρνηση πούλησε ένα τμήμα της Eurobank σε ιδιώτες με τιμή 0,31 τη μετοχή, η αντιπολίτευση και σημερινή κυβέρνηση μιλούσε για «ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας» και απειλούσε με δικαστήρια. Σήμερα η μετοχή της Eurobank πουλήθηκε με 0,01 ευρώ. Υπήρχαν και μετοχές άλλων τραπεζών που άλλαξαν χέρια με τιμή 0,003 ευρώ. Το κράτος έχασε μια τεράστια περιουσία η οποία θα απομείωνε στο μέλλον το χρέος. Και οι τράπεζες βρέθηκαν στα χέρια ξένων hedge funds. Γιατί έγινε έτσι, με την πλάτη κολλημένη στον τοίχο, αυτή η επιχείρηση; Γιατί η αξιολόγηση δεν προχωράει, τα λεφτά δεν εκταμιεύονται και πλησιάζει η 1/1/2016 μετά την οποία οι τράπεζες διασώζονται με κούρεμα καταθέσεων. Δηλαδή με κατεδάφιση της ελληνικής οικονομίας και με κίνδυνο κάποιοι να φύγουν με ελικόπτερο. Μπροστά σ’ αυτή την προοπτική, με συνοπτικές διαδικασίες, όλα έγιναν βιαστικά και με το χειρότερο τρόπο για το δημόσιο συμφέρον. Παραδόξως τώρα δεν μιλάει κανείς για «ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας». Πού είναι όλοι αυτοί οι αγανακτισμένοι που φώναζαν στη πλατεία Συντάγματος ότι «σώζουν τις τράπεζες»;

Πώς φτάσαμε ως εκεί; Δεν σας το έχουμε πει, διέφυγε η είδηση από τα ελληνικά media, αλλά μια μέρα του Ιουλίου το CNN ξεκίνησε το δελτίο του με την είδηση «σήμερα η Ελλάς πτώχευσε». Εκείνο τον καιρό εμείς συζητούσαμε για άλλα πιο περήφανα πράγματα. Η χώρα βγήκε από το πρόγραμμα, αποσυνδέθηκε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα, δεν πλήρωσε τη δόση στο ΔΝΤ, οι τράπεζες έκλεισαν, επιβλήθηκαν capital controls. Οι καταθέσεις ήδη είχαν αποσυρθεί από το φοβισμένο κόσμο, τα δάνεια έγιναν «κόκκινα» καθώς κάποιοι αφελείς συμπολίτες μας πίστεψαν στις υποσχέσεις για «σεισάχθεια». Οι τράπεζες απαξιώθηκαν. Ήταν 18, 25 δις ή παραπάνω η απώλεια μόνο από την απαξίωση των τραπεζών; Θα το υπολογίσουν οι οικονομολόγοι. Και ο ελληνικός λαός, καθώς θα πληρώνει καμιά δεκαριά Ενφια για να αναπληρώσει αυτό το χαμένο ποσόν. Έτσι σιγά-σιγά ίσως αντιληφθούν και οι περήφανοι συμπολίτες μας που τραγουδούσαν στο Σύνταγμα το βράδυ του δημοψηφίσματος, τι φοβόντουσαν και τι προέβλεπαν οι άλλοι συμπολίτες μας, αυτοί που τους αποκαλούσαν «προδότες». Αν και το περήφανο «Όχι» μέσα σε μια βδομάδα μετατράπηκε σε έντιμο «Ναι» και η χώρα επανασυνδέθηκε με το σωληνάκι του ορού της μηχανικής υποστήριξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ζημιές στο σώμα της ελληνικής οικονομίας είναι μεγάλες και θα τις αντιλαμβανόμαστε όλοι σιγά-σιγά. Δυστυχώς όταν καταλάβει η κοινή γνώμη τη ζημιά θα είναι αργά. Είναι ήδη αργά.

Αυτό τον καιρό δεν έγινε φανερή η υποκρισία και ο διπλός λόγος μόνο του πολιτικού προσωπικού, αλλά και των μέσων ενημέρωσης, των δημοσιογράφων. Αυτών που κατήγγελλαν 5 χρόνια το «νεοφιλελευθερισμό» και τις «αντιλαϊκές πολιτικές» και τώρα, ψύχραιμοι, τα αντιμετωπίζουν ως αναγκαία πολιτική για να διατηρηθεί στην εξουσία η «πρώτη φορά αριστερά» κυβέρνηση. Λέει ένας απ’ αυτούς σε φιλοκυβερνητική εφημερίδα: Αν δεν με απατά η μνήμη μου, και τα 3 κόμματα της αντιπολίτευσης ζητούσαν μετ’ επιτάσεως από τον Τσίπρα να υπογράψει συμφωνία, την όποια συμφωνία, προκειμένου να μη βγει η χώρα από την ΟΝΕ. Τι θέλουν τώρα; Γιατί κάνουν αντιπολίτευση;

Γράφει με άλλα λόγια αυτό που λέει και η κυβέρνηση στην αντιπολίτευση: Θα μας παραστήσετε τους αντιμνημονιακούς τώρα; Που λέει στους βουλευτές της όταν δεν θέλουν να ψηφίσουν: Ξέρατε τι συμφωνία υπογράφαμε. Στους πολίτες: Άμα μας ψηφίσατε αφού υπογράψαμε μνημόνιο, μη διαμαρτύρεστε τώρα, ξέρατε τι σας περιμένει.

Η πρόταση αυτή είναι σημαντική γιατί πάνω της οικοδομήθηκε από το πολιτικό σύστημα όλη η απάτη της μνημονιακής εποχής. Μπερδεύουν δολίως τη συμφωνία στήριξης από την Ευρώπη με τις πολιτικές που πρέπει να υιοθετηθούν για να εφαρμοστεί η συμφωνία. Η συμφωνία λέει, τώρα και πάντοτε, από την αρχή: «Θα αναλάβουμε εμείς να διαχειριστούμε το χρέος σας αλλά εσείς θα έχετε την υποχρέωση να μην το αυξάνετε άλλο. Να μην έχετε δηλαδή συνέχεια ελλείμματα, να μη ζητάτε άλλα δανεικά». Ο τρόπος που θα το επιτύχουμε αυτό δεν είναι δεδομένος, η τρόικα μπορεί να προτείνει αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές, τις οποίες συνήθως δεν κάνουμε, αλλά τα μέτρα και ποιους θα επιβαρύνουν το αποφασίζει η ελληνική κυβέρνηση. Το έχετε δει, το βλέπουμε και τελευταία τελείως καθαρά όταν ψάχνουν κάθε μέρα να βρουν ένα καινούργιο ισοδύναμο για να μαζέψουν λεφτά.

Αυτή ήταν η κυρίαρχη παραπλάνηση, η οποία επεβλήθη στην ελληνική κοινωνία γιατί η προπαγάνδα ήταν ίδια από παντού. Ότι δήθεν το δίλημμα ήταν μνημόνιο ή όχι μνημόνιο. Μας απειλούσαν κιόλας, αν δεν θέλετε το μνημόνιο μας, δηλαδή τους φόρους και τις μειώσεις μισθών για να διατηρήσουμε εμείς το πελατειακό μας κράτος, τότε να σκίσουμε τα μνημόνια, να βγούμε από τη ζώνη του ευρώ, να χρεοκοπήσουμε αμέσως, να γίνουμε Βενεζουέλα. Δεν σ’ αρέσει; Πλήρωνε αδιαμαρτύρητα Ενφια και έκτακτες εισφορές και αυξήσεις ΦΠΑ.

Η απάντηση λοιπόν στο φιλοκυβερνητικό αρθρογράφο και στην κυβέρνηση που δεν επιθυμεί την άσκηση αντιπολίτευσης, είναι άλλη: Βεβαίως και δεν συμφωνούμε με την αύξηση του ΦΠΑ στην εκπαίδευση. Έχουμε άλλη λύση, να μη δώσουμε 500 εκατομμύρια για να αγοράσουμε όπλα. Βεβαίως και μπορούμε να μην αυξήσουμε το ΦΠΑ στο κρασί και τις μπίρες. Να μην πληρώνουμε 70 εκ. ζημιές το χρόνο στην κρατική βιομηχανία ζάχαρης. Βεβαίως και να μην ακριβαίνουμε τους λογαριασμούς των ΔΕΚΟ, την τιμή των εισιτηρίων. Να μην ιδρύουμε κι άλλα κρατικά τηλεοπτικά κανάλια. Αλλά δεν το λέει κανείς. Δεν λέει κανείς την αλήθεια, προτιμούν να κατηγορούν τους Ευρωπαίους που «απαιτούν μέτρα». Γιατί όλοι μαζί, το παλιό πολιτικό σύστημα, το ίδιο πράγμα έκανε και κάνει: καθυστερήσεις στις διαρθρωτικές αλλαγές, προστασία του πελατειακού κράτους, και ο λογαριασμός στην κοινωνία με φόρους για να συντηρηθεί έστω και λίγο ακόμα το ξοφλημένο σύστημα. Η αναζήτηση ισοδύναμων απλώς έστρεφε το βάρος από το ένα τμήμα του πληθυσμού στο άλλο, ανάλογα με το ποιο είχε την περισσότερη δύναμη. Τώρα ο πρωθυπουργός τού «θα τους τελειώσουμε ή θα μας τελειώσουν» ζητάει συναίνεση από την αντιπολίτευση. Φυσικά, ζητάει συναίνεση. Για να συνεχίσει την ίδια πολιτική που εφαρμόζουν όλοι απλώς με αυτόν στο τιμόνι. Συναίνεση σε τι; Στο αν θα αυξηθεί ο ΦΠΑ στα νησιά ή τα ξενοδοχεία; Στα ιδιωτικά σχολεία ή τα φροντιστήρια; Στο κρασί ή την μπίρα; Στο βοδινό ή το κοτόπουλο; Στο ούζο ή το ουίσκι; Στα υβριδικά ή τα πετρελαιοκίνητα; Στις εισφορές των εργαζομένων ή των εργοδοτών; Αν θα πάει 1,30 ή 1,40 το εισιτήριο; Συναίνεση στην παλινόρθωση του παλιού χρεοκοπημένου συστήματος; Στην υπονόμευση της Διαύγειας, στην αντικατάσταση του opengov με διορισμούς συγγενών, στην κατεδάφιση των ανεξάρτητων αρχών, στην αδρανοποίηση των πειθαρχικών, στην κατάργηση των μεταρρυθμίσεων στην Παιδεία;

Η κυβέρνηση ζητάει συναίνεση από το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα και μπορεί να την πάρει. Η εξωφρενική για πολιτικό κόμμα συμπεριφορά της ΝΔ που επιλέγει συνειδητά το δεύτερο ρόλο αφήνοντας το πεδίο στους αντιπάλους, κάνει φανερό πως μια μερίδα της ΝΔ, ας την ονομάσουμε «λαϊκή δεξιά», και το «πελατειακό Πασόκ» το οποίο έχει πια συγχωνευτεί με την κρατικίστικη αριστερά έχουν κάνει τα κουμάντα τους για το μέλλον. Σχεδιάζουν να κυριαρχούν και να εναλλάσσονται σε μια αδύναμη Ελλάδα της καταστροφής, μια Ελλάδα με μικρότερη οικονομία που την έφεραν στα μέτρα τους, περιφερειακή, αδύναμη, μίζερη, φτωχή για όλους αλλά όχι για την κρατική και κομματική γραφειοκρατία. Κι όσο τους βγάλει. Αυτή η συναίνεση μπορεί να επιτευχθεί. Το ζήτημα είναι αν υπάρχουν άλλες δυνάμεις στο πολιτικό σύστημα και την κοινωνία που θα αντιπαρατεθούν στη συνωμοσία της μετριοκρατίας και θα οικοδομήσουν μια άλλη συναίνεση, μια συναίνεση για την αλλαγή, τη δημιουργία μιας νέας, δυναμικής χώρας.

Εθνική, τραγωδία η ανακεφαλαιοποίηση!

Του Μπάμπη Νιάκα, από τη sofokleousin.gr

Τα book building έγιναν "πράξεις δωρεάς". Πάνω από 40 δισ. χάνει το Δημόσιο. Το κράτος μένει με 43,7% στην Εθνική

Σε εθνική οικονομική τραγωδία καταλήγει το εγχείρημα των ανακεφαλαιοποιήσεων, καθώς οι τράπεζες περνούν «αντί πινακίου φακής» στα χέρια ξένων επενδυτών, ενώ το Δημόσιο υφίσταται τεράστια ζημία, η οποία με βάση τις τρέχουσες αποτιμήσεις υπερβαίνει τα 40 δισ. ευρώ. Σχεδόν ολοσχερή απώλεια των τοποθετήσεων τους υφίστανται επίσης ιδιώτες μικροεπενδυτές, ασφαλιστικά Ταμεία και κρατικοί φορείς, που κατείχαν τραπεζικές μετοχές και δεν τους επετράπη να συμμετάσχουν στις ΑΜΚ. Αξιοποιώντας τους όρους που επιβλήθηκαν για την κάλυψη των κεφαλαιακών αναγκών, τα ξένα funds και οι διεθνείς οίκοι κατόρθωσαν να διαμορφώσουν τις τιμές διάθεσης των νέων μετοχών σε επίπεδα που αντιστοιχούν σε σχεδόν μηδενική αξία των τραπεζών. 

Πληρώνουν δηλαδή σαν να αποκτούν μερίδιο σε νεοϊδρυόμενες τράπεζες, χωρίς δίκτυα, καταθέσεις, χορηγήσεις, ακίνητα και ρόλο-κλειδί στην ελληνική οικονομία.

Οι τιμές διάθεσης των νέων μετοχών αντιστοιχούν περίπου στο 1/3 της εσωτερικής λογιστικής αξίας των παλιών και σε  τρέχουσα αξία μόλις… 18 εκατ. ευρώ για την Πειραιώς, 105 εκατ. για τηνΕθνική, 147 εκατ. για την Euronak, περίπου 500 για την Alpha Bank.

Η πιο κραυγαλέα περίπτωση είναι η έκβαση τουbook building της Εθνικής, όπου η τιμή διάθεσης των νέων μετοχών διαμορφώθηκε σε μόλις… 2 σέντς (0,02 ευρώ), περίπου 96%(!) χαμηλότερα από μέση χρηματιστηριακή τιμή  αυτών των ημερών, που ήταν 0,37 ευρώ.

Εισφέροντας μόλις 475 εκατ. ευρώ (από τα περίπου 3,6 δισ. νέα κεφάλαια που θα μπουν στην τράπεζα), οι επενδυτές του book building θα αποκτήσουν συμμετοχή  33,2%.

Πρόκειται για σκανδαλώδη εξέλιξη, η οποία προκαλεί ήδη αντιδράσεις. Πολιτικοί,  τραπεζικοί  και επιχειρηματικοί παράγοντες επισημαίνουν ότι  αν μπορούσε να προβλεφθεί αυτό το αποτέλεσμα, ήταν προτιμότερο να ανακεφαλαιοποιηθεί η Εθνική εξ ολοκλήρου από το ΤΧΣ, ώστε  να υπάρχει τουλάχιστον δυνατότητα και προοπτική να ανακτήσει το Δημόσιο τα χρήματα του.

Από άλλες πλευρές τονίζεται ότι η εξαιρετικά χαμηλή τιμή διάθεσης και το μικρό ποσό που συγκεντρώθηκε, συνιστούν αποτυχία της διοίκησης Φραγκιαδάκη να προσελκύσουν αξιόπιστους διεθνείς επενδυτές και υψηλής ποιότητας κεφάλαια.

Πάντως με την εξέλιξη αυτή, η Εθνική θα παραμείνει η μόνη τράπεζα όπου το Δημόσιο/ΤΧΣ θα έχει ουσιαστικά τον μετοχικό έλεγχο.

 Μετά την ολοκλήρωση των δύο ΑΜΚ (με  book  building και με συμμετοχή μικροεπενδυτών-μετόχων της), το ΤΧΣ θα κατέχει 43,7%. Επιπλέον θα έχει μετατρέψιμες ομολογίες 1,7 δισ. ευρώ, οι οποίες ετήσια έσοδο  126 εκατ., ευρώ και σε περίπτωση αρνητικών εξελίξεων μπορεί να γίνουν μετοχές.

Παράλληλα θα αυξηθεί η συνολική συμμετοχή των μικρομετόχων και εγχώριων επενδυτών. Η τράπεζα  θα επιδιώξει να αντλήσει τώρα 300 εκατ. ευρώ από εγχώριους επενδυτές, δίνοντας τη δυνατότητα και στους νυν μετόχους της να αποκτήσουν νέες μετοχές στη χαμηλή τιμή του book building (0,02 ευρώ).

 Το ποσό της ΑΜΚ αντιστοιχεί σε 1 δισ. νέες μετοχές (μετά το reverse split 15/1), οι οποίες αντιπροσωπεύουν ποσοστό 21% επί του νέου αριθμού  (4,766 δισ. τμχ). Ετσι η Εθνική θα είναι η μόνη τράπεζα με ευρεία διασπορά μετοχών  στην ελληνική αγορά.

Οι συμμετοχές σε Eurobank και Alpha Bank

 Στη Eurobank, οι μικρομέτοχοι... εξαφανίζονται: Με την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης θα έχουν συνολικά λιγότερο από 0,3%.  Ανευ σημασίας καθίσταται και η συμμετοχή του ΤΧΣ/Δημοσίου, που περιορίζεται σε 2,4%.

Κερδισμένοι οι επενδυτές και οι μεγαλομέτοχοι (Fairfax, WL Ross)  που πήραν μετοχές μέσω book building προς 1 λεπτό (0,01 ευρώ). Εισφέροντας συνολικά  2,04 δισ. ευρώ, αυξάνουν τη συνολική συμμετοχή τους από 62% σε περίπου 97%.  Από το ποσοστό αυτό, περίπου το  60% ανήκει στην ομάδα των μεγαλομετόχων-στρατηγικών επενδυτών που θα ελέγχουν πλέον την τράπεζα και θα έχουν αποφασιστικό λόγο στο μάνατζμεντ και στη στρατηγική της. 

 Σύμφωνα με πληροφορίες, περίπου 10% συγκεντρώνουν Έλληνες μεγαλοεπενδυτές και χαρτοφυλάκια ελληνικών συμφερόντων που συμμετείχαν στην ΑΜΚ.

Η σχέση εισφερθέντων κεφαλαίων - αποκτώμενου ποσοστού είναι μάλλον "λογική" στη Eurobank,  λαμβανομένου υπόψη ότι οι μεγαλομέτοχοι που μπήκαν τώρα στην ΑΜΚ συμμετείχαν και στην προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση.

  Στην Alpha Βank  η έμμεση κρατική συμμετοχή μειώνεται από 62,5% σε 16%. Οι επενδυτές που συμμετείχαν στο book building  εισέφεραν 1,55 δισ, ευρώ και πήραν μετοχές που αντιστοιχούν σε 73,3% του νέου μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας. 

Με την προσθήκη των παλιών μετοχών που κατέχουν ιδιώτες, η συνολική συμμετοχή τους αυξάνεται από 37,5% σε 84%

Δεν θα μας νικήσουν, δεν τους φοβόμαστε

Του Πέτρου Παπασαραντόπουλου

Γράφω αυτές τις πρώτες σκέψεις λίγο μετά τα μεσάνυχτα Παρασκευής προς Σάββατο 14 Νοεμβρίου. Συγκλονισμένος. Οργισμένος. Αποφασισμένος.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι με δεκάδες νεκρούς και δεκάδες ομήρους. Ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρανσουά Ολάντ έκλεισε τα σύνορα της χώρας, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και κατέβασε τον στρατό στους δρόμους. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα δήλωσε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια επίθεση εναντίον της ανθρωπότητας και των κοινών μας αξιών. Τίποτα δεν θα είναι ίδιο από αύριο. Η βαρβαρότητα έδειξε το απεχθές της πρόσωπο. Χτύπησε την καρδιά του πολιτισμένου κόσμου, το Παρίσι. Χτύπησε τις φιλελεύθερες δημοκρατίες με τον μόνο τρόπο που γνωρίζει: την τυφλή βία.

Αυτή η πρόκληση δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη. Η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού πρέπει να είναι ολομέτωπη. Με τα εργαλεία του πολιτισμού μας αλλά και με τη δύναμη των όπλων. Ναι, με τη δύναμη των όπλων. Οι αυταπάτες ότι οι δολοφόνοι μπορούν ν’ αντιμετωπιστούν με τον διάλογο πρέπει να πάρουν τέλος. Ο φονταμενταλισμός πρέπει να πάρει την απάντηση που του αξίζει. Αταλάντευτα. Αδιαπραγμάτευτα. Εδώ και τώρα. Με μια μεγάλη συστράτευση των χωρών που ασπάζονται τις αξίες του δυτικού πολιτισμού.

Παράλληλα, πρέπει να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού τις αξίες μας, που μας κάνουν διαφορετικούς από τους δολοφόνους. Η συλλογική ενοχοποίηση θρησκειών, η αναπαραγωγή του λόγους του μίσους, ο ρατσισμός, μας οδηγούν στην απεμπόληση του σκληρού πυρήνα των αξιών μας.

Ας μην υποκύψουμε στη μισαλλοδοξία, χρησιμοποιώντας τις μεθόδους της.

Ας αντισταθούμε στο ακροδεξιό παραλήρημα που θα ξετυλιχτεί μπροστά στα μάτια μας τις επόμενες ημέρες. Η μαχόμενη φιλελεύθερη δημοκρατία πρέπει να δώσει ηχηρά το παρόν. Υπερασπιζόμενη τις αξίες μας, το δημοκρατικό μας κεκτημένο, τον τρόπο ζωής μας, την ανοιχτή κοινωνία μας, τη νεωτερικότητα.

Ας αντιταχθούμε αποφασιστικά στους ακροαριστερούς συνωμοσιολόγους που το τυφλό μίσος τους για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες θα τους οδηγήσει να βρουν «εξηγήσεις» και «ερμηνείες» του γεγονότος που θα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν είναι τα θύματα αλλά οι θύτες.

Ας υπερασπιστούμε τη φιλελεύθερη δημοκρατία, αταλάντευτα. Πρόκειται για το, μακράν, καλύτερο πολίτευμα που έχει επινοήσει ο ανθρώπινος νους. Πρόκειται για το συγκριτικά ανώτερο σύστημα κοινωνικής συμβίωσης. Με τα προβλήματα και τα ελαττώματά του, που πρέπει να τα διορθώσουμε, να τα μεταρρυθμίσουμε. Ας μην αφήσουμε τη Δημοκρατία ανυπεράσπιστη.

Ένα είναι το μήνυμα που πρέπει να στείλουμε στους τρομοκράτες:

Θα τους πολεμήσουμε. Δεν τους φοβόμαστε. Δεν θα τους μοιάσουμε. Θα τους νικήσουμε.

Ο κύβος ερρίφθη. Alea jacta est.

Tags: 

Πέτρος Παπασαραντόπουλος / #ParisAttacks

Το φίδι που χαϊδεύαμε

Του Νότη Παπαδόπουλου, από το ΒΗΜΑ

Η βάρβαρη επίθεση κατά του κ. Κουμουτσάκου από αποβράσματα της Χρυσής Αυγής στο κεντρικότερο σημείο της Αθήνας θα έπρεπε να βρει όλα τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου ενωμένα.

Αλλά και να αποτελέσει μάθημα για κάποιους που εξέθρεψαν το τέρας της βίας χρησιμοποιώντας τους νεοναζιστές ως αντιμνημονιακή εφεδρεία στις επιθέσεις κατά των κυβερνήσεων του ΠαΣοΚ για να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη.

Έτσι, ενώ ο κοινός εχθρός είναι το αβγό του φιδιού που εκκολάπτεται στους κόλπους της εγκληματικής αυτής οργάνωσης που δρα ανενόχλητα με την ανοχή της Αστυνομίας προσελκύοντας ολοένα περισσότερους αδιόρθωτους Ελληναράδες, τόσο η ΝΔ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ στρέφονται για μικροκομματικές σκοπιμότητες έναντι αλλήλων.

Προφανώς, όμως, αντίθετα από όσα λέει η ΝΔ, ο υπουργός Παιδείας δεν είναι ηθικός αυτουργός της ντροπιαστικής επίθεσης στον κ. Κουμουτσάκο, ούτε πρέπει να διωχθεί ποινικά επειδή επιχείρησε να κάνει - λανθασμένα πολιτικά - διάκριση μεταξύ γενοκτονίας και εθνοκάθαρσης αναγνωρίζοντας συγχρόνως «το αίμα, τον πόνο, όσα έχουν υποστεί οι Πόντιοι από τη θηριωδία των Τούρκων».

Όπως και - αντίθετα από όσα λέει ο ΣΥΡΙΖΑ - είναι σαφές ότι η ΝΔ δεν κάνει βουτιά στην Ακροδεξιά επειδή υποστηρίζει ότι είναι μεγάλο πολιτικό σφάλμα από έναν Έλληνα υπουργό να παίρνει αποστάσεις από την απόφαση της Βουλής το 1994 «Περί γενοκτονίας των Ποντίων» και να ευθυγραμμίζεται με την τουρκική θέση σε μια εποχή μάλιστα που η επιθετική και παντοδύναμη Άγκυρα επιμένει στις αξιώσεις της στο Αιγαίο και παραμένει για πέμπτη δεκαετία στη μισή Κύπρο. Ωστόσο, το ζητούμενο από τη φασιστική αυτή επίθεση δεν είναι να διχαστεί για μία ακόμη φορά η κοινωνία για ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη πριν από έναν αιώνα. Ούτε να ανταλλάξουν κατηγορίες τα κόμματα, αλλά αντιθέτως να υπάρξει μια ενιαία και στιβαρή πολιτική αντίδραση του δημοκρατικού τόξου κατά της βίας της Χρυσής Αυγής. Αν μη τι άλλο, επειδή η ανησυχητική εξάπλωσή της δεν αφορά το χθες, αλλά το σήμερα και το αύριο του τόπου.

Τα δημοκρατικά κόμματα της Βουλής θα πρέπει όλα μαζί να υψώσουν τείχη κατά των αμετανόητων θαυμαστών του Χίτλερ πιέζοντας για παραπομπή στη Δικαιοσύνη κάθε τραμπούκου της Χρυσής Αυγής αλλά και αποκλείοντας με νόμο την εκπροσώπηση του ναζισμού στο κοινοβούλιο. Παράλληλα θα πρέπει να συναινέσουν στο ότι η συνεπής ευρωπαϊκή πορεία εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων του Μνημονίου είναι ο μόνος τρόπος για την επιστροφή της χώρας στην ευημερία και στην οικονομική ανάπτυξη.

Και όσοι - τόσα χρόνια - επένδυσαν συστηματικά στον αντιευρωπαϊσμό, στα ψέματα για οικονομική ανάταξη χωρίς μεγάλες θυσίες και στην εκτόξευση χυδαίων χαρακτηρισμών (γερμανοτσολιάδες, προσκυνημένοι, προδότες, μερκελιστές κ.λπ.) κατά των πολιτικών τους αντιπάλων με στόχο την απαξίωσή τους θα πρέπει επιτέλους να ζητήσουν δημόσια συγγνώμη τώρα που και οι ίδιοι υποχρεώθηκαν να προσγειωθούν στην πραγματικότητα.

Ένα κόμμα-επικοινωνιακό κόλπο

Του Ανδρέα Πετρουλάκη, από τους protagon.gr

Καταλάβατε τι συμβαίνει στη χώρα μας τις τελευταίες μέρες; Ψηφίζεται στη Βουλή για τρίτη φορά αυτό που τις προηγούμενες δύο γέμισε την Πλατεία Συντάγματος με οργισμένα πλήθη που έβαζαν φωτιές και έσπαγαν μάρμαρα για τις ζωές που τους έκλεβαν. Ήταν εκείνες οι ηρωικές ημέρες που άκουγες συχνότερα τις λέξεις προδότες και γερμανοτσολιάδες από τις καλημέρα- καλησπέρα (έτσι κι αλλιώς πολλοί την είχαν κόψει την καλημέρα τελείως), ενώ πού και φορά πρόβαλλαν από την αχλή των δακρυγόνων οι σεπτές μορφές του Μίκη Θεοδωράκη και του Μανόλη Γλέζου με την οργή του λαού χαραγμένη στο πρόσωπό τους, υποβασταζόμενοι από τους αρχηγούς του αντιμνημονιακού μετώπου. Έλεγες ότι την επόμενη φορά που θα μαζευτεί κόσμος στο Σύνταγμα θα ήταν για να στηθούν κρεμάλες.

Φευ, την επόμενη φορά στο Σύνταγμα μαζεύτηκαν 300, όλοι μέσα στη Βουλή και έξω οι ανθοπώλες. Οι πάλαι υποβαστάζοντες τους θρυλικούς αγωνιστές αρχηγοί ψήφιζαν ανεπαισθήτως το δικό τους Μνημόνιο και ο λαός, εκείνος που παλιά μάζευαν στις ρούγες, σήμερα ήταν σπίτι. Πού πήγε η ιερή του αγανάκτηση τώρα που όλα είναι χειρότερα; Κουράστηκε, στόμωσε, αποκαρδιώθηκε και εγκατέλειψε; Μίσησε τόσο πολύ τους προηγούμενους ώστε έδωσε σε αυτούς οσηδήποτε ανοχή χρειαστεί; Τους πίστεψε τόσο πολύ που ακόμα ζει στη φαντασίωση που του χάρισαν απλόχερα μέχρι να νιώσει στην τσέπη του την πραγματικότητα; Σε κάθε περίπτωση ένα μεγάλο κομμάτι του λαού χειραγωγήθηκε. Δύο κόμματα, και κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ, έδειξαν εκπληκτική δύναμη και ικανότητα διαχείρισης του θυμού και της ελπίδας του κόσμου επί πέντε χρόνια και της παραίτησης και του φόβου του τώρα.

Παρακολουθεί ο λαός απαθής σήμερα να του βάζουν μεγαλύτερους φόρους αυτοί που κατήγγειλαν την υπερφορολόγηση, να του αυξάνουν εισιτήρια και χαράτσια αυτοί που τον καλούσαν να μην τα πληρώνει, να του μειώνουν την επιδότηση πετρελαίου οι ίδιοι που μιλούσαν για δολοφόνους με μαγκάλια, να κόβουν τη χρηματοδότη του ΕΣΥ εκείνοι που μιλούσαν για νοσοκομεία-νεκροταφεία, να αφήνουν χιλιάδες κενά στα σχολεία αυτοί που ούρλιαζαν για εγκατάλειψη της δημόσιας Παιδείας, να περικόπτουν μισθούς και να εξολοθρεύουν συντάξεις αυτοί που μιλούσαν για βίαιη φτωχοποίηση των Ελλήνων, να διογκώνουν την ανεργία αυτοί που αδιακόπως φώναζαν για τους 1,5 εκατομμύριο ανέργους (για αυτοκτονίες δεν ακούει πια γιατί προφανώς σταμάτησαν να καταμετρώνται στις 25 Ιανουαρίου). Μία σουρεαλιστική αντιστροφή της πραγματικότητας με ένα χλωμό σενάριο που γεφυρώνει το κενό ανάμεσα στις δύο εποχές: «Εμείς διαπραγματευτήκαμε σκληρά- μα και οι άλλοι διαπραγμάτευση κάνανε, ναι αλλά εμάς μας εκβίαζαν- μα και τους άλλους τους εκβίαζαν, οι άλλοι το πίστευαν, εμάς είναι αντίθετο στην ιδεολογία μας».

Δεν χρειάστηκε καν να προσπαθήσουν να επινοήσουν κάτι σοβαρότερο από αυτό το φαιδρό στόρι «και τώρα δίκιο έχουμε και τότε δίκιο είχαμε». Με αυτό πήραν εκλογές από τα αποδυτήρια και με αυτό κέρδισαν την εξέδρα χωρίς να παίξουν μπάλα. Έπεισαν γιατί αυτό που ξέρουν να κάνουν καλά είναι να πείθουν. Αυτό είναι στην ουσία ο ΣΥΡΙΖΑ. Ένα σοφά μελετημένο, καλοσχεδιασμένο και αποτελεσματικό Εργαστήριο Επικοινωνίας. Ένα τεράστιο επικοινωνιακό κόλπο που έχει στηθεί στα πάνελ, στον Τύπο και το διαδίκτυο, τόσο αριστοτεχνικά δομημένο που κάνει τους πολιτικούς του αντιπάλους να μοιάζουν με ερασιτέχνες. Το πολιτικό του περιεχόμενο ήταν της τάξεως του 2.5% και αυτό το πήρε ο Λαφαζάνης και έφυγε. Όμως δεν άλλαξε τίποτα, μολονότι τρώθηκε πολιτικά διατήρησε ανέπαφο το επικοινωνιακό του κέλυφος, τη σημαντικότερη δηλαδή περιουσία του. Επειδή όμως δεν γίνεται να κυβερνήσεις για πολύ με επικοινωνία, το μέγα ερώτημα είναι αν έχει τη δυνατότητα να την υποκαταστήσει με πολιτική. Κυρίως με δική του πολιτική ταυτότητα πέραν του υβριδίου ρητορική Λαφαζάνη, πολιτική Σαμαρά με στολή Καμμένου, που είναι σήμερα. 

Ο άνθρωπος που έσωσε την Ευρώπη από την Αριστερά

Του Μιχάλη Νταγγίνη, αναδημοσίευση από marketnews.gr

Το καλοκαίρι μιλούσα τακτικά με φίλους από την Ισπανία, οι οποίοι ιδεολογικά κλίνουν προς την Αριστερά, όπως οι περισσότεροι νέοι στη Νότια Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Τους ρώτησα λοιπόν αν θα ψηφίσουν Podemos, το αντιμνημονιακό κόμμα της Ισπανίας που συνεργάζεται με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Πριν καν τελειώσει η ερώτηση, τα βλέμματα και οι εκφράσεις των προσώπων τους σηματοδότησαν το «ΝΟ!» που ακολούθησε. Η επόμενη ερώτηση ήταν αν η τόση σιγουριά τους σχετίζεται με το καταστροφικό επτάμηνο του ΣΥΡΙΖΑ στο τιμόνι της δικής μας χώρας. Απάντησαν ότι μετά την θητεία Τσίπρα στην Ελλάδα, όχι μόνο αυτοί αλλά και πολλοί συνομήλικοί τους έχουν αποκλείσει την Αριστερά ως εκλογική επιλογή, υπό το φόβο ότι η ήδη τραγική κατάσταση θα καταντήσει…ελληνική. Και πράγματι, οι ισπανικές δημοσκοπήσεις αποδεικνύουν ότι η ραγδαία πτώση των Podemosόπως και η σταθεροποίηση της νυν κυβέρνησης στην πρωτιά, συνέβησαν μετά τον Ιανουάριο του 2015.

Γιατί τα θυμήθηκα όλα αυτά; Γιατί πριν μια εβδομάδα, οι Πορτογάλοι, επίσης κάτοικοι Νότου, ακολούθησαν τον ακριβώς ίδιο δρόμο. Παρά τις κοινωνικές δυσκολίες που έφερε η λιτότητα, ο πορτογαλικός λαός επανεξέλεξε την κεντροδεξιά παράταξη του Κοέλιο, δίνοντας σήμα να συνεχιστεί μια πολιτική που στο τέλος της ημέρας συμμαζεύει τα οικονομικά του κράτους, ξαναβάζει τη χώρα σε τροχιά ανάπτυξης και δίνει ελπίδα στους πολίτες ότι μπαίνουν γερές βάσεις ώστε να μην ξαναζήσουν όσα στο παρελθόν. Τιμωρώντας τον λαϊκισμό που θέλει «να τα αλλάξει όλα», αλλά καταλήγει να φέρνει νέα δάνεια και σκληρότερα μέτρα, η Πορτογαλία κοιτάει την επόμενη μέρα με πολιτική σταθερότητα, παραγωγική άνοδο και –κυρίως- δανεισμό από τις αγορές κι όχι από «κηδεμόνες» συνοδεία μνημονίων.

Και κάπου εδώ έρχεται η μόνη επιτυχία του Αλέξη Τσίπρα, πέραν των αλλεπάλληλων επικοινωνιακών νικών του στο εσωτερικό. Μέσα από τις θυσίες της Ελλάδας, οι ευρωπαϊκοί λαοί είναι πιο σίγουροι από ποτέ ότι η Αριστερά δεν είναι η λύση του προβλήματος. Για την ακρίβεια, πλέον συνειδητοποίησαν ότι είναι η αιτία νέων, χειρότερων προβλημάτων που ξαναβουλιάζουν τις χώρες στην ύφεση, την ανεργία, την διεθνή απομόνωση, χωρίς κάποιο σχέδιο εξόδου από όλα αυτά.

Ο Αλέξης Τσίπρας παρέλαβε μια χώρα με ανάπτυξη 0.9 %, ακριβώς δηλαδή στο μέσο όρο της Ευρωζώνης. Μια χώρα που έριχνε αργά αλλά σταθερά την ανεργία της. Μια χώρα που το 2014, μετά από πέντε χρόνια απελπισίας, είχε επιτέλους περισσότερες νέες επιχειρήσεις απ’ ο,τι κλεισμένες. Ο ελληνικός λαός, οργισμένος από τη συνεχή λιτότητα και παραπλανημένος από τα οργιώδη ψέματα της αντιπολίτευσης, έδωσε εντολή στον Τσίπρα «να τα αλλάξει όλα». Λίγους μήνες μετά, η Ελλάδα είναι ξανά σε ύφεση, με αυξημένη ανεργία, με επιστροφή στα ελλείμματα, με περισσότερες κλειστές επιχειρήσεις. Κυρίως δε, χωρίς κανένα σημάδι για το πότε θα σταματήσει αυτή η αδιάκοπη ανταλλαγή δανείων και μέτρων με την Ευρώπη.

Οι γείτονές μας έμαθαν και από τα λάθη μας. Στο δίλημμα «σταθερότητα ή αλλαγή», απαντούν σταθερότητα. Η αλλαγή προϋποθέτει σχέδιο, μετρήσιμα μεγέθη, νούμερα, ρεαλισμό και σκληρές αλήθειες. Τα ακριβώς αντίθετα δηλαδή από όσα μετέρχεται η ευρωπαϊκή Αριστερά για να υφαρπάξει την ψήφο των πολιτών. Γι’ αυτό και οι λαοί του Νότου συνεχίζουν να εμπιστεύονται αυτούς που νοικοκυρεύουν τη χώρα, επιλέγοντας να πληρώσουν οι ίδιοι για το μέλλον των παιδιών τους. Και κάπως έτσι, η Ελλάδα θα μείνει στην Ιστορία ως η μόνη χώρα που βίωσε τις φριχτές συνέπειες του «αντιμνημονίου», κατεδαφίζοντας την όποια αμφιβολία ότι υπάρχει άλλος δρόμος για την έξοδο από τα μνημόνια εκτός από την εφαρμογή τους. Ο Αλέξης Τσίπρας είναι το ζωντανό παράδειγμα προς αποφυγή για τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους, κλείνοντας την Αριστερά στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Αν εφαρμόσει και το μνημόνιο που υπέγραψε, θα μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι ένας Έλληνας αριστερός έσωσε τελικά και την Ελλάδα από την Αριστερά.

«Η ΕΛΛΑΔΑ ΘΑ ΧΑΘΕΙ ΜΕΣΑ ΣΕ 50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΡΙΟΚΡΑΤΙΑΣ!»

Αναδημοσίευση από το ithesis

Όταν ήταν μικρός ήθελε να γίνει αστροναύτης ή επιστήμονας, αλλά πάντα ακολουθούσε τα βήματα του ήρωά του, του «Ζορό», του μασκοφόρου εκδικητή, γιατί πίστευε στην απονομή της δικαιοσύνης, όπως κι εκείνος, και γοητευόταν από τον μοναχικό αγώνα του εναντίον των κακών.

Σήμερα ο κορυφαίος ερευνητής Γιάννης Ιωαννίδης, που είναι διευθυντής του Κέντρου Ερευνών Πρόληψης Ασθενειών (Prevention Research Center) στο πανεπιστήμιο Stanford και ταυτόχρονα καθηγητής Παθολογίας, Έρευνας και Πολιτικής Υγείας και Στατιστικής στο ίδιο πανεπιστήμιο, ως ένας σύγχρονος «Ζορό» δίνει τον προσωπικό και συνήθως μοναχικό του αγώνα υπέρ της αξιοκρατίας και εναντίον της μετριοκρατίας.

Σε αυτόν ακριβώς τον αγώνα επικεντρώθηκε ο ίδιος κατά την ομιλία του με τίτλο:»Medocracy versus Meritocracy» στο TΕDx academy που έλαβε χώρα το περασμένο Σάββατο 26 Σεπτεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής. «Θεωρώ ότι είναι πολύ λίγες οι ευκαιρίες που σου δίνονται για να επικοινωνήσεις με το κοινό και στις μέρες μας δεν δίνεται καν η δυνατότητα να βγει στην επιφάνεια κάποια τέτοια τοποθέτηση για τη μετριοκρατία. Πιστεύω ότι o επιστήμονας έχει υποχρέωση να τοποθετηθεί δημόσια εναντίον της, γιατί έχω την αίσθηση πως δεν υπάρχει σωστή πληροφόρηση του κοινού. Το να αφήσεις τον κόσμο στο σκοτάδι νομίζω ότι είναι πολύ απαισιόδοξο και ηττοπαθές. Τώρα κατά πόσο μπορεί κάποιος να τον αλλάξει με μια ομιλία 15 λεπτών δεν είμαι και πολύ βέβαιος.

Γιάννης Ιωαννίδης: «Μπορεί σε 50 χρόνια να μην υπάρχει η Ελλάδα ως χώρα»

Μπορεί όμως να ευαισθητοποιήσει κάποιους να ψάξουν κάτι περισσότερο ή να αμφισβητήσουν κάποια πράγματα που θεωρούν δεδομένα», λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος, ο οποίος υποστηρίζει πως η μετριοκρατία μέσα σε μια κοινωνία επιφέρει ως φυσική εξέλιξη την καταστροφή. Σύμφωνα με την άποψή του, οι ίδιοι οι μετριοκράτες επιζητούν κάποια στιγμή την καταστροφή, αφού γνωρίζουν μυχίως ότι, όντες στείροι ιδεών, δε μπορούν να κατακτήσουν μια θέση στην Ιστορία ως δημιουργοί και προσπαθούν να πάρουν μια θέση σε αυτήν τουλάχιστον ως καταστροφείς: «Νομίζω ότι αυτή είναι η αλήθεια και πρέπει να την λέμε και ας πληρώνουμε το τίμημα , την ποινή που επιφέρει η ομολογία της.

Όμως είμαστε επιστήμονες και στην επιστήμη δεν υπάρχει ολόκληρη ή μισή ή σχεδόν αλήθεια. Υπάρχει αλήθεια και μόνο αυτήν μπορεί κάποιος να κυνηγήσει και να υποστηρίξει. Το ίδιο ισχύει και για το κοινωνικό χώρο. Το να μην λέμε την αλήθεια και να μην την υπερασπιζόμαστε μας έχει στοιχίσει ήδη ακριβά. Μας έχει στοιχίσει ο συμβιβασμός, η συγκάλυψη, η παραδοχή κάποιων πραγμάτων τα οποία διστάζουμε να τα καταγγείλουμε δημόσια, αφού μέχρι τώρα δε βγήκε κανένας. Αυτό που διδάσκει η επιστήμη είναι η παρρησία, το θάρρος, η ειλικρίνεια και η εντιμότητα που πρέπει να έχει κάποιος, πρώτα ως προς τον εαυτό του και δευτερευόντως ως προς τους άλλους. Δεν έχεις ανοχή για ψέμα όταν ερευνάς την αλήθεια και όταν δυσκολεύεσαι τόσο πολύ να την ανακαλύψεις. Και όταν τη βρεις πρέπει να την τεκμηριώσεις, να τη μοιραστείς, να την εμφανίσεις, όσο και αν ενοχλείς, και να την εκθέσεις στη κριτική των άλλων. Πρέπει να είσαι ανοικτός στη κριτική.», υποστηρίζει ο ίδιος.

Ένας τολμηρός διανοητής και μετα-ερευνητής

Δεν είναι τυχαίο που το 2010 το περιοδικό «The Atlantic» χαρακτήρισε τον καθηγητή Ιωαννίδη ως τον πλέον τολμηρό διανοητή-επιστήμονα (Brave thinker). Ο Έλληνας ερευνητής θεωρείται κορυφαίος παγκοσμίως στο χώρο της μεθοδολογίας της έρευνας και ειδικότερα της συστηματικής αξιολόγησης της αξιοπιστίας ερευνητικών ευρημάτων και έχει αναδειχθεί 191ος ανάμεσα σε 669 επιστήμονες υψηλού κύρους, όσον αφορά την επιρροή του (με βάση τις αναφορές άλλων επιστημόνων στο έργο του), σύμφωνα με τα στοιχεία της βάσης δεδομένων «Google Scholar Citations. Το 2005 «τάραξε» τα νερά της επιστημονικής έρευνας παρουσιάζοντας τη μελέτη με θέμα «Γιατί τα ευρήματα των περισσότερων δημοσιευμένων επιστημονικών ερευνών είναι αναληθή», στην οποία κατέδειξε την πληθώρα ανυπόστατων ισχυρισμών και λανθασμένων στατιστικών στοιχείων που προκύπτουν από τις σύγχρονες έρευνες.

Η μελέτη αυτή δημοσιεύτηκε τότε στην επιστημονική εφημερίδα PLoS Medicine(http://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.0020124) και εξακολουθεί να είναι, μέχρι στιγμής, η πιο πολυδιαβασμένη ( από περισσότερους από 1,5 εκατομμύρια αναγνώστες). Ο ίδιος, επιδιώκοντας να πάει την έρευνά του ένα βήμα παραπέρα, εργάστηκε πάνω στην «μετα-έρευνα» και το 2014 ίδρυσε το – μοναδικό στον κόσμο – εργαστήριο METRICS στο Πανεπιστήμιο Stanford, το οποίο ασχολείται με τη βελτίωση των ερευνητικών μεθόδων και πρακτικών με τέτοιο τρόπο ώστε να οδηγηθούμε σε πιο αξιόπιστα ερευνητικά αποτελέσματα και σε μείωση των σφαλμάτων και των μεροληψιών. «Μετα-ερευνητής» είναι ο επιστήμονας που ασχολείται με τη μεγάλη συνολική εικόνα της επιστημονικής πληροφορίας προκειμένου να εξάγει πιο γενικά και ενδεχομένως πιο «τεκμηριωμένα» συμπεράσματα. «Το μετα- ακούγεται λίγο μεταφυσικό, αλλά είναι ένα κεντρικό κομμάτι της ερευνητικής διαδικασίας. Στις μέρες μας η επιστήμη ανθεί και αυτό είναι θετικό. Έχουμε πολλές ερευνητικές προσπάθειες και σχεδόν 20 εκατομμύρια ανθρώπους που συγγράφουν επιστημονικές εργασίες. Πολλοί κάνουν παρόμοιες έρευνες ή μελέτες για το ίδιο θέμα. Υπάρχουν περίπου 5 εκατομμύρια άρθρα που κυκλοφορούν στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία κάθε χρόνο, από τα οποία το 96% αυτών ισχυρίζεται ότι έχει βρει κάτι στατιστικά σημαντικό και σχεδόν το 100% αυτών ότι έχει βρει κάτι σημαντικό στατιστικά ή με άλλον τρόπο.

Άρα λοιπόν μια μεγάλη πρόκληση στις μέρες μας δεν είναι να κάνεις την επόμενη «ανακάλυψη. Μεγαλύτερη σημασία έχει πλέον το πώς θα συνθέσεις την πληροφορία. . Οι σημαντικότερες τεκμηριωμένες, πραγματικές και χρήσιμες ανακαλύψεις προέρχονται πλέον από σύνθεση της πληροφορίας. Όλες αυτές οι προσεγγίσεις της μετα-έρευνας έχουν ξεκινήσει από την ανάγκη να βλέπει κανείς την πληροφορία πιο σφαιρικά και από ψηλά, αντί να εστιάζει στη λεπτομέρεια. Χρειάζεται ένας ευρυγώνιος φακός για να δεις τι έχει γίνει και τι μπορεί να γίνει, αλλά να μη σταματήσεις εκεί. Για να συνθέσεις ολοκληρωτικά την εικόνα χρειάζεται να φανταστείς και πως θα εξελιχτεί αυτό το αρχιτεκτόνημα στο μέλλον. Να δεις πού θέλεις να προσθέσεις και πού θέλεις να αφαιρέσεις. Αν πας να κάνεις την επόμενη ανακάλυψη απλώς εστιάζοντας στη λεπτομέρεια χάνεις την ικανότητα να δεις τη πανοραμική εικόνα. Κάτω από αυτήν την οπτική οι μέθοδοι μετα-ανάλυσης είναι μια επαναδιάταξη της επιστημονικής εστίασης», συμπληρώνει ο ερευνητής. Σύμφωνα με τον ίδιο, κάθε μια επιστήμη αναπτύχθηκε ως ένα χωριό και μέσα στο κάθε χωριό επιβλήθηκαν κάποιοι αυθαίρετοι κανόνες για πρακτικούς λόγους περισσότερο.

Αυτά τα χωριά αρχίζουν τώρα να επικοινωνούν περισσότερο και να κάνουν τα όρια των επιστημών ασαφή, καθώς η μια επιστήμη εισχωρεί στην άλλη. Αυτό ακριβώς το άνοιγμα κάνει τους επιστήμονες να βλέπουν ότι συχνά έχουν δεχτεί κανόνες μέσα σε στενά πεδία χωρίς να τους έχουν επικυρώσει πραγματικά ως τον καλύτερο τρόπο για να δουλέψουν στην έρευνά τους. «Πολλές από τις μελέτες μου αφορούν σε μεγάλα επιστημονικά πεδία και εστιάζουν στο πόσο τα αποτελέσματά των ερευνών σε αυτά τα πεδία είναι φερέγγυα και πραγματικά μπορούν να επικυρωθούν. Πολύ συχνά τα αποτελέσματα δεν είναι πολύ αισιόδοξα για να μη πω πως, σε μερικές περιπτώσεις, είναι και αρκετά άσχημα. Το πιθανότερο είναι να είναι κάτι λάθος παρά να είναι πραγματικό και οι επικυρώσεις στο μεγαλύτερο ποσοστό τους δεν επιβεβαιώνουν τα αρχικά αποτελέσματα..

Οι αιτίες για αυτό που συμβαίνει είναι πολλές, όπως η μεγάλη πίεση που αισθάνονται οι επιστήμονες να βρουν κάτι καινούργιο προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συνέχιση της χρηματοδότησης του έργου τους, τα αόρατα συμφέροντα και οι πιέσεις που τους ασκούνται από τις βιομηχανίες που δραστηριοποιούνται σε διάφορους επιστημονικούς τομείς, η «ελαστική» αντιμετώπιση των στατιστικών κανόνων ή η μεροληψία του ίδιου του ερευνητή – συνειδητή ή υποσυνείδητη – στην προσπάθειά του να ανακαλύψει κάτι. Παρόλα αυτά εφόσον αυτή η διερεύνηση της αξιοπιστίας και των πιθανών σφαλμάτων αυτό συμβαίνει μέσα στον επιστημονικό χώρο, δεν παρατηρούνται συχνά κακοήθεις αντιδράσεις και επιθέσεις, κυρίως υπάρχει γόνιμη κριτική», εξηγεί ο ίδιος.

Ο καθηγητής Ιωαννίδης επισημαίνει πως στις μέρες μας οι καλύτεροι επιστήμονες, εκ των πραγμάτων, κάνουν όλοι λίγο- πολύ μετα-έρευνα. Εξάλλου, η έρευνα είναι παγκόσμια άρα ένα μεγάλο μέρος των επιστημονικών ανακαλύψεων της πρώτης γραμμής και οι σημαντικότερες μελέτες είναι συνεργατικές ( κοινά πρωτόκολλα, κοινούς τρόπους συλλογής δεδομένων, κοινούς αλγόριθμους, κοινούς τρόπους σύνθεσης αποτελεσμάτων, κοινό συμπέρασμα). Ο απλός κόσμος παρόλα αυτά χάνεται μέσα σε έναν απέραντο ωκεανό πληροφόρησης και δείχνει να είναι μπερδεμένος.

«Είναι αλήθεια πως υπάρχει ενσυνείδητη, υποσυνείδητη ή ασυνείδητη παραπληροφόρηση. Επικρατεί ένα χάος πληροφορίας που μπορεί να είναι και υποκινούμενο στην περίπτωση που υπάρχει ένα σαφές συμφέρον που καλλιεργεί ένα θετικό περιβάλλον για αυτό. Είναι δύσκολο σε ένα απλό πολίτη να κολυμπήσει σε αυτόν τον ωκεανό πληροφορίας και να μη βουλιάξει. Μοιάζει λίγο με «ανυπεράσπιστη πόλη» και λυπάμαι που το λέω αυτό. Αφενός η επιστήμη έχει τα δικά της εσωτερικά προβλήματα που εκ των πραγμάτων οδηγούν στην παραγωγή αναληθών ή υπερβολικών δεδομένων και στοιχείων και αφετέρου υπάρχει μια άλλη διαστρέβλωση της πληροφορίας που περνάει μέσα από μεροληψίες, από τον τρόπο που θα αποδοθεί από τα ΜΜΕ (από μη επιστημονικά καταρτισμένους δημοσιογράφους που κυνηγούν τη «πιασάρικη» είδηση), με αποτέλεσμα να φτάνει στον αποδέκτη μια εντατική και επικίνδυνη παραπληροφόρηση, ιδιαίτερα στο χώρο της υγείας.»

Η αναξιοκρατία και η έκπτωση αριστείας «πληγώνουν» την Ελλάδα

Ο καθηγητής σε κάθε ευκαιρία στηλιτεύει την αναξιοκρατία και την έκπτωση της αριστείας στην Ελλάδα, όμως πιστεύει πως η χώρα μας διαθέτει την ικανότητα να γίνει μία από τις πλέον ευημερούσες χώρες του κόσμου, αν αξιοποιήσει το ταλέντο και τις δεξιότητες σοβαρών επιστημόνων και αν εστιάσει αυστηρά στην αξιοκρατία και στην αριστεία. » Η έλλειψη αριστείας είναι η κύρια αιτία που δεν μπορεί η χώρα μας να αξιοποιήσει τους ανθρώπους της και αυτή είναι μια κατάσταση που δυστυχώς ανατροφοδοτείται. Η έκπτωση της αριστείας δημιουργεί περισσότερη έλλειψη αριστείας.

Νομίζω ότι ζούμε σε εποχή σκοταδισμού. Έχουμε ακόμη δημοκρατία δηλ. μπορούμε να ασκούμε τα δικαιώματά μας, αλλά παρατηρώ ότι οι επικρατούσες δομές εξακολουθούν να είναι ασφαλείς στη φαυλότητά τους και ίσως είναι και πολύ ενδιαφέρον το ότι καταφέρνει να υπάρχει ακόμη αυτή η δημοκρατία. Μοιάζει σχεδόν ειρωνικό. Σκοπός της δημοκρατίας είναι να αναδεικνύει την αριστεία, η οποία με τη σειρά της υπερασπίζεται τη δημοκρατία. Αν η δημοκρατία καταστρέψει την αριστεία, τότε ποιος θα την υπερασπιστεί; Ζούμε ίσως σε μια μορφή εικονικής, μιας άκυρης δημοκρατίας, όπου υπάρχουν τα δικαιώματα αλλά δεν υπάρχει ουσία. Έτσι ο κόσμος δεν αλλάζει, δεν πάει μπροστά, δεν εξελίσσεται, δεν βελτιώνεται και παραμένει σε τέλμα ανακυκλώνοντας την παθογένεια» , υποστηρίζει ο Έλληνας επιστήμονας.

Σύμφωνα με έρευνά του, από τα περίπου 20 εκατομμύρια επιστήμονες που έχουν κάνει τουλάχιστον μία επιστημονική δημοσίευση, το 1% (περίπου 200.000) έχει ελληνικά ονόματα. Αν εστιάσει κάποιος μόνο στους κορυφαίους επιστήμονες (εν ζωή ή όχι), το ποσοστό των Ελλήνων πλησιάζει το 3%, που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό δεδομένου ότι οι Έλληνες αποτελούν λιγότερο από το 0,2% του παγκόσμιου πληθυσμού. Από αυτούς τους Έλληνες του 3%, μόλις ένας στους επτά (14%) έζησε ή ζει στην Ελλάδα, ενώ όλοι οι άλλοι (86%) στο εξωτερικό. »

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί οι Έλληνες επιστήμονες μεγαλουργούν στο εξωτερικό. Υπάρχει απάντηση. Καταρχήν το δείγμα είναι σαφώς επιλεγμένο. Δε φεύγει οποιοσδήποτε. Φεύγει αυτός που έχει και λίγο το δαίμονα μέσα του για να τον σπρώξει να «αποδράσει». Αυτοί που φεύγουν είναι λοιπόν μάλλον επιλεγμένοι, ανήσυχοι, με περισσότερα ενδιαφέροντα και όρεξη, με διάθεση να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες και να ξεκινήσουν από το μηδέν σε ένα περιβάλλον ξένο και εχθρικό πολλές φορές. Ο άλλος παράγοντας είναι πως αν αυτός ο άνθρωπος βρεθεί στο κατάλληλο περιβάλλον, αν έχει όρεξη, αν διακρίνεται από δημιουργικότητα, αν θέλει να πετύχει κάτι παραπάνω και προτίθεται να δουλέψει από το πρωί ως το βράδυ, τότε έχει τα μέσα, την υποστήριξη, την αναγνώριση, τη χρηματοδότηση και άλλους έξυπνους ανθρώπους γύρω του για να αλληλεπιδράσει , για να τον εμπνεύσουν και να τους εμπνεύσει, υπάρχει το υπόστρωμα για να ανθίσει αυτή η προσπάθεια του.

Αλλά και στην Ελλάδα μπορεί να γίνει αυτό, από ο, τι λέει η προσωπική μου εμπειρία, αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο. Όμως σήμερα ο παγκόσμιος ερευνητικός ιστός είναι μια ανοικτή κοινότητα, δεν υπάρχουν στεγανά, μπορεί να κάνει κανείς έρευνα από όποιο σημείο του πλανήτη βρίσκεται, μπορεί να συνεργαστεί με οποιονδήποτε, δεν είναι περιορισμένος»

Σημασία κατά τον καθηγητή έχει το αν η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει τις συνθήκες που θα την κάνουν ελκυστική για ανθρώπους που θέλουν να παραμείνουν ή να επιστρέψουν για ρεαλιστικούς και όχι για «ποιητικούς» λόγους. «Εγώ θεωρώ ότι έμεινα στην Ελλάδα δέκα χρόνια (δίδαξε στην Ιατρική Σχολή Ιωαννίνων) για ποιητικούς λόγους και όχι για ρεαλιστικούς.

Έβλεπα το χάος γύρω μου και εμπνεόμουν από αυτό να συνεχίσω, αλλά αυτό είναι μια ψυχοπαθολογική κατάσταση. Δεν μπορείς να περιμένεις από το μέσο άνθρωπο να εμπνέεται από τις δυσκολίες και από το χάος. Κάποιος που αποφασίζει να γυρίσει στα ελληνικά πανεπιστήμια, τις περισσότερες φορές αποφασίζει να διασχίσει την έρημο Γκόμπι. Αν εμπνέεται από αυτό(υπάρχουν πολλοί που εμπνέονται κι εγώ εμπνεόμουν από αυτό) διασχίζουν την έρημο Γκόμπι, βιώνουν μια εξαιρετικά πλούσια εμπειρία και την εκμεταλλεύονται με διάφορους τρόπους είτε επιστημονικά είτε γράφοντας ποίηση. Αλλά δε μπορώ να πω στο μέσο άνθρωπο πήγαινε να διασχίσεις την έρημο Γκόμπι. Πρέπει να είμαι ρεαλιστής μαζί του»

Ο καθηγητής δηλώνει πως λατρεύει την πατρίδα του και πως ουσιαστικά δεν την έχει εγκαταλείψει ποτέ, αφού η ψυχή του παραμένει εδώ. «Στην Ελλάδα θα ήμουν διατεθειμένος να γυρίσω και σωματικά αν έβλεπα ότι η χώρα μου έχει όραμα αριστείας και είναι διατεθειμένη να απαντήσει σε προκλήσεις με έναν τρόπο καινούργιο, δυναμικό, διαφορετικό, καινοτόμο. Θα πήγαινα οπουδήποτε υπάρχει αυτό το περιβάλλον, ένα περιβάλλον όπου αμφισβητείς τον ίδιο σου τον εαυτό σου γιατί θέλεις να πετύχεις το ακόμη καλύτερο. Αυτό, δυστυχώς, δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Υπάρχουν κάποιες νησίδες, κάποιοι άνθρωποι που προσπαθούν, απομονωμένοι, βαλλόμενοι πανταχόθεν, περιθωριοποιημένοι σε καθεστώς διωγμού ή σε μια κατάσταση μόνιμης εσωτερικής εξορίας, αλλά η επικρατούσα δυναμική δεν είναι δυναμική αριστείας, είναι ακριβώς το αντίθετο».

Η Ελλάδα χρειάζεται όραμα και όχι ηγέτες

Ο κορυφαίος επιστήμονας έχει δηλώσει επανειλημμένα πως «δεν γνωρίζει σχεδόν τίποτα» χωρίς αυτό να αποτελεί απαραίτητα μια αντίφαση, αφού εξελικτικά δεν υπάρχει κάποιο όριο στη γνώση που ο ίδιος να μπορεί να διακρίνει, δεν υπάρχει «ταβάνι», όπως συνηθίζεται να λέγεται. «Αν σκεφτούμε τι ξέραμε 50 χρόνια πριν σε σχέση με αυτά που γνωρίζουμε σήμερα, δεν έχω λόγο, κατά αντιστοιχία να μη πιστεύω ότι αυτά τα δύο ή τρία ή πέντε πράγματα που ξέρω, σε πενήντα χρόνια από τώρα θα είναι σχεδόν ένα τίποτε. Ελπίζω δηλαδή να είναι τίποτε. Το άσχημο θα είναι αν μετά από 50 χρόνια ξέρουμε τα ίδια ή και λιγότερα. Έχει συμβεί στην διαδρομή της Ιστορίας.

Εύχομαι και ελπίζω να μη ξαναζήσουμε Μεσαίωνα», λέει χαρακτηριστικά και συμφωνεί με όσους υποστηρίζουν πως η Ελλάδα, αλλά και γενικότερα ολόκληρος ο κόσμος πάσχει από έλλειψη οράματος και ηγετών. «Δεν περιμένω από κανέναν ηγέτη να σώσει την Ελλάδα ή την Ευρώπη ή ολόκληρο τον πλανήτη. Πιστεύω ότι οι εποχές των ηγετών έχουν ξεπεραστεί. Οι ηγέτες ίσως χρειαζόντουσαν κάποτε για να οδηγήσουν στρατούς να πολεμήσουν στη Τροία. Στις μέρες μας πιστεύω μόνο σε, πολλούς σε αριθμό, έντιμους πολίτες επιστήμονες, σοβαρούς, γνώστες, καλά πληροφορημένους, ειδικούς που μπορούν να πουν με βεβαιότητα τι ξέρουμε και τι δε ξέρουμε. Δεν περιμένω από αυτούς που βγαίνουν στα κανάλια και στα μπαλκόνια να μας σώσουν. Περιμένω από ανθρώπους με ήπιο, σοβαρό και τεκμηριωμένο λόγο να δαμάσουν, να μεταφέρουν και να ερμηνεύσουν τη σωστή πληροφορία. Μπορεί να ακούγεται λιγάκι ταπεινό αυτό, ίσως και βαρετό και μπορεί να σου πει κάποιος ότι θέλεις άλλον έναν τεχνοκράτη. Δε θέλω άλλον ένα τεχνοκράτη, θέλω πολλούς τεχνοκράτες, θέλω εκατομμύρια. Τότε μπορούμε να μιλάμε για μια άλλης μορφής κοινωνία όπου δεν θα υπάρχει όλη αυτή η παραπληροφόρηση και η αχρηστία που επικρατεί. Ίσως σε κάποιες κοινωνίες να μη πραγματοποιηθεί αυτό και να χαθούν, να σβήσουν. Σε άλλες ίσως να γίνει και να καταφέρουν να προχωρήσουν».

Ο καθηγητής Ιωαννίδης αποφεύγει να κάνει προβλέψεις για την Ελλάδα και δεν το διακινδυνεύει. «Στις προβλέψεις μου έχω πέσει πάντα έξω, άρα δε θα διακινδυνεύσω άλλη μια, δε θέλω να κάνω πρόβλεψη. Τα στοιχεία όπως που έχουμε είναι τραγικά. Παρόλα αυτά δε θέλω να χάνω την ελπίδα ότι μπορεί να προκύψει κάτι καλό.

Κανένα επιστημονικό μοντέλο δε μπορεί να λειτουργήσει πλήρως όταν έχουμε να κάνουμε με κοινωνίες ανθρώπων. Κρατάω την ελπίδα ότι η Ελλάδα δεν θα ανήκει σε αυτές τις κοινωνίες που θα σβήσουν, αλλά δεν μπορώ και να το αποκλείσω. Μπορεί σε 50 χρόνια να μην υπάρχει η Ελλάδα ως χώρα, είναι μια πιθανή εξέλιξη και θα έλεγα ότι είναι μια αρκετά πιθανή εξέλιξη. Μπορεί όμως και να σωθεί από κάποιον που δεν έχει γεννηθεί ακόμη ή από κάποιον που αυτή τη στιγμή σκέφτεται κάτι καινοτόμο. Άρα λοιπόν υπάρχει αυτό το στοιχείο της αβεβαιότητας. Νομίζω ότι η ελληνική κοινωνία θα δώσει την ευκαιρία στον εαυτό της να πάρει το ρίσκο. Εδώ έδωσε την ευκαιρία σε τόσους αδαείς, σε τόσους μέτριους και άχρηστους που την εξουσιάζουν τόσα χρόνια, γιατί να μη δώσει την ευκαιρία σε πέντε, δέκα, εκατό ανθρώπους να πάρουν το ρίσκο και ίσως τελικά να είναι εκείνοι που θα καταφέρουν να την τραβήξουν προς τα πάνω, ως σύνολο και όχι ως μονάδες».